الف ) الزامات عمومی
ماده ۳۵۴: تمام قسمتهای درونی معدن، غیر از قسمتهایی که مسدود گردیده، باید به وسیله گردش منظم هوای سالم تهویه شود، به طوری که جریان هوا محسوس باشد. هوای معدن باید از نظر گرما و رطوبت قابل تحمل بوده و همواره مقدار گرد و غبار و گازهای مضر آن کمتر یا برابر حد مجاز باشد.
ماده ۳۵۵: کار کردن در محلهایی که هوای آن کمتر از ۱۹٪ اکسیژن داشته و یا تشعشع مواد رادیواکتیو آن از ۳۰۰ میکروکوری در لیتر تجاوز نماید و یا میزان گازهای مضر بیش از حد مجاز باشد، ممنوع است.
ماده ۳۵۶: میزان گازهای مضر در هوای معدن نباید از مقادیر حدود تماس شغلی عوامل بیماری زا تجاوز کند.
ماده ۳۵۷: سرپرست معدن یا مسئول ایمنی باید مسئولین اندازهگیری، فواصل زمانی اندازهگیری و دستگاههای مناسب برای اندازهگیری مشخصات هوای معدن را تعیین نموده و ترتیبی اتخاذ نماید تا مشخصات هوای معدن با درج تاریخ و ساعت در دفتر مخصوص تهویه ثبت شود. این دفتر تا شش ماه پس از پر شدن نیز باید نگهداری شود. مشخصات هوای معدن، علاوه بر ثبت در دفتر مخصوص تهویه باید روی تابلوهایی که به این منظور اختصاص داده شده و در محل ورودی معدن و پذیرگاههای طبقات و یا محلهای اندازهگیری نصب میگردد، ثبت شود.
ماده ۳۵۸: دستگاههای گازسنج و اندازهگیری مشخصات هوا باید به طور متناوب طبق دستورالعمل کارخانه سازنده یا دستورالعملی که به تأیید مسئول ایمنی یا مسئول فنی معدن رسیده است توسط افراد آموزش دیده مورد بازدید و کنترل قرار گیرد.
ب ) عملیات تهویه
ماده ۳۵۹: مشخصات هوا در هر معدن زیرزمینی باید با برقراری جریان تهویه مناسب در قسمتهای مختلف در شرایط مجاز نگهداری شود.
ماده ۳۶۰: معادن زیرزمینی باید دارای نقشه های تهویه (که به تأیید مسئول فنی و مسئول ایمنی معدن رسیده است) باشند. محاسبات و نقشه های تهویه باید حداقل هر شش ماه یک بار و همچنین هنگام تغییر در شبکه حفاریهای معدن تجدید شوند. در نقشه های تهویه لازم است شبکه تهویه معدن، مشخصات مسیرهای تهویه، مشخصات بادبزنهای اصلی و فرعی، جهتهای جریان هوا، مقدار هوا، مقاومت و افت فشار هر شاخه و کل معدن، محلهای درهای تهویه و سایر خصوصیات تهویه نشان داده شود. نسخههایی از نقشه تهویه و همچنین نقشه رفع سوانح باید نزد سرپرست معدن، مسئول فنی، مسئول ایمنی، مسئول نجات، مسئول تهویه و سایر مسئولین مربوطه موجود بوده و بعلاوه در دفتر معدن نیز نصب شده باشد.
ماده ۳۶۱: راهروهای مخصوص گردش هوا باید مرتباً بازدید شده و همیشه تمیز و بدون مانع بوده و در صورت ریزش فوراً تعمیر شود.
ماده ۳۶۲: در مواقعی که تهویه معدن زیرزمینی به روش طبیعی انجام میشود باید ترتیبی اتخاذ شود تا در تمامی فصول، از اخلال در تهویه مؤثر معدن جلوگیری شود.
ماده ۳۶۳: در مواردی که تهویه طبیعی کافی نباشد باید از وسایل تهویه مصنوعی استفاده شود. گردش هوایی که توسط این وسایل ایجاد میشود تا آنجا که ممکن است باید با گردش طبیعی هوا مطابقت داشته باشد.
ماده ۳۶۴: بادبزنهای اصلی تهویه باید در محفظه غیرقابل اشتعال نصب و با راهرو مخصوص غیرقابل اشتعال به بادبزن به چاه یا تونل اصلی تهویه متصل شوند. دهانه چاه یا تونل اصلی باید با هوابندهای مؤثر مسدود شده و در مواقع لزوم تعویض جهت جریان هوا امکانپذیر باشد.
ماده ۳۶۵: بادبزن های اصلی تهویه معدن باید دارای امکانات ذیل باشد:
الف) بادبزن یدکی برای پشتیبانی مواقعی که بادبزن اصلی از کار می افتد.
ب) منبع جایگزین برای تأمین نیروی مورد نیاز بادبزن.
ج) نشانگر خودکار فشار تهویه.
د) مجهز به وسیلهای باشد که توقف بادبزن را اعلام نماید.
ماده ۳۶۶: دیواری که برای نصب در تهویه ساخته میشود باید از اطراف در داخل سنگهای تونل فرو رفته و کاملاً محکم و نفوذناپذیر باشد. محل عبور افراد باید از محل عبور وسایل نقلیه مجزا گردد. بلندترین نقطه وسیله نقلیه تا بالای چارچوب در باید حداقل ۵۰ سانتیمتر و از پهلوها حداقل ۲۵ سانتیمتر فاصله داشته باشد.
ماده ۳۶۷: استفاده از پرده تهویه به جای در تهویه ممنوع است.
ماده ۳۶۸: حداقل ۲ در برای راهروهایی که به نصب در تهویه نیاز دارند و ۲ یا ۳ در برای راهروهای پر عبور و مرور باید نصب شود. فاصله نصب درهای متوالی از یکدیگر در راهروهای باربری باید از طول یک قطار بزرگتر و در سایر راهروها حداقل ۵ متر باشد. به هنگام عبور و مرور همواره باید حداقل یکی از درهای متوالی بسته باشند.
ماده ۳۶۹: چنانچه راهروهای ورودی و خروجی اصلی تهویه نزدیک به هم باشند دیوارها و درهای بین آن دو باید طوری ساخته شوند که در مواقع انفجار یا آتشسوزی به آسانی خراب نشوند.
ماده ۳۷۰: درزگیری و کیپ کردن در محل تقاطع راههوایی اصلی و راه هوایی خروجی هوا باید به شکلی صورت پذیرد که به آسانی حتی در مواقعی نظیر انفجار و آتشسوزی خراب نشود.
ماده ۳۷۱: راههای متروکه باید به ترتیبی مسدود شوند که کارگران نتوانند از آنها عبور نمایند و در عین حال خللی در تهویه بوجود نیاورند.
ماده ۳۷۲: هنگامی که در جریان تهویه عادی قسمتی از معدن، خللی حاصل شود کار در آن قسمـت باید تا برقراری مجدد تهویه تعطیل گردد. شروع مجدد کار مشروط به اجازه سرپرست معدن است.
ماده ۳۷۳: هرگونه تغییر درسیستم تهویه معدن فقط با دستور سرپرست معدن مجاز است.
ماده ۳۷۴: تعمیرات و تغییر کلی در تهویه اصلی معدن باید هنگامی صورت گیرد که کلیه کارکنان معدن به استثنای افرادی که انجام تعمیرات به عهده آنها است از درون معدن خارج شده باشند.
ماده ۳۷۵: رساندن جریان هوای تازه به جبهه کارها از مسیری که در آن ریزش یا تخریب اتفاق افتاده ممنوع است.
ماده ۳۷۶: حداقل سرعت مجاز هوا ۲۵/ ۰ متر بر ثانیه است و حداکثر سرعت مجاز در قسمتهای مختلف معدن به شرح زیر میباشد:
۱ چاه تهویه (بدون تجهیزات) سرعت دلخواه
۲ کانال تهویه و چاه تهویه بزرگ (با تجهیزات) ۱۵ متر بر ثانیه
۳ چاه باربری ۱۰ متر بر ثانیه
۴ حفاری های اصلی، چاه نفر رو و تونل میان بر و چاه مورب ۸ متر بر ثانیه
۵ برای حفاری های معدنی در امتداد لایه زغال سنگ و یا سنگ ۶ متر بر ثانیه
۶ کارگاه استخراج ۴ متربر ثانیه
ماده ۳۷۷: حداکثر هوای مورد نیاز برای هر جبهه کار و برای کل معدن در محاسبات تهویه همواره بر اساس نوبتکاری که حداکثر تعداد کارگران در آن مشغول به کار هستند باید محاسبه شود. میزان هوای مورد نیاز برای هر فرد در محاسبات حداقل باید ۶ مترمکعب در دقیقه فرض شود.
ماده ۳۷۸: نصب تور سیمی در مقابل پروانه بادبزن الزامی است و بکار انداختن بادبزن بدون حفاظ ممنوع است.
ماده ۳۷۹: بادبزنهای موضعی باید به طریقی نصب شوند که هوای تازه را به جبهه کار برسانند. ظرفیت هوادهی بادبزن محلی نباید از ۷۰ درصد هوایی که از طریق تهویه عمومی معدن به محل نصب آن میرسد، بیشتر باشد. هرگاه چند بادبزن محلی به صورت موازی در یک محل نصب شده باشند، جمع هوادهی مجموع بادبزنها باید حداکثر ۷۰ درصد مقدار هوایی باشد که از طریق تهویه عمومی به محل نصب بادبزنها میرسد.
ماده ۳۸۰: حداکثر فاصله دهانه لوله تهویه تا جبهه کار باید در معادن فاقد گاز ۱۲ متر و در معادن گازدار ۸ متر باشد.
ماده ۳۸۱: ایستگاههای اندازهگیری مقدار هوا باید در مناطق اصلی ورودی و خروجی هوا و در قسمتهایی که مسیر آن مستقیم و کیفیت نگهداری آن مناسب است ایجاد شود. همچنین باید تابلوهایی شامل اطلاعات: (تاریخ و ساعت اندازه گیری، سطح مقطع عرضی گذر هوا، مقدار واقعی و محاسبهای هوا و سرعت جریان هوا) در آن مناطق نصب شود.
ج ) مقررات ویژه تهویه معادن زغال سنگ (معادن گازدار و گرد زغالدار)
ماده ۳۸۲: در تمامی معادن زغال سنگ علاوه بر لازمالاجرابودن کلیه مقررات تهویه؛ اجرای مقررات ویژه تهویه معادن زغال سنگ ضروری است.
ماده ۳۸۳: حد مجاز گاز زغال در قسمتهای مختلف معدن باید به شرح ذیل باشد:
الف) در مسیر هوای برگشتی از هر جبهه کار کمتر از ۱ درصد.
ب) در مسیر هوای خروجی از شبکه معدن کمتر از ۷۵/ ۰ درصد.
ج) در مسیر هوای تازه برای تهویه هر جبهه کار کمتر از ۵/ ۰ درصد.
د) در محلهای تعمیراتی، متروکه و ریزشی و در مدت کوتاه کمتر از ۲ درصد.
ه) میزان گاز زغال در هیچ زمان و هیچ قسمتی از معدن نباید بیش از ۵/ ۲ درصد باشد.
ماده ۳۸۴: نصب سیستم مانیتورینگ هوای معدن و سنجش خودکار گاز زغال در لایه های زغال سنگ طبقه سه و چهار الزامی است.
ماده ۳۸۵: حسگرهای تشخیص گاز زغال باید در نزدیکی سینه کارها و در تاج تونل ها و هر چه نزدیکتر به سقف نصب شوند.
ماده ۳۸۶: مسئولین پیشروی و استخراج در همه معادن زغال سنگ باید مجهز به دستگاه گازسنج باشند و میزان گاز زغال را در شروع و پایان نوبت کاری اندازه گیری نموده و به سرپرست معدن گزارش نمایند.
ماده ۳۸۷: دستگاه های استخراج مکانیزه زغال سنگ باید مجهز به حسگرهای تشخیص گاز زغال بطور پیوسته باشند و در صورت افزایش گاز زغال، بیش از ۲۵/۱ درصد آن را به طور خودکار خاموش کنند.
ماده ۳۸۸: استفاده از هوای فشرده به منظور تهویه در مناطقی که گاز زغال با غلظت بالای ۲ درصد وجود دارد ممنوع است.
ماده ۳۸۹: بادبزن های تهویه به هیچ عنوان در فاصله بین نوبت های کاری یا زمان تعطیلات نباید خاموش شوند و تنها در زمان تعمیرات، تعویض و یا وصل قطعات کانال تهویه و با دستور کتبی مسئول فنی معدن و با پیش بینی تمهیدات دیگری برای تهویه، می توانند خاموش شوند.
ماده ۳۹۰: کانالهای تهویه باید از استحکام کافی برای جلوگیری از تاخوردگی و خم شدن بیش از حد برخوردار باشند و با بستهای مناسب به سقف نصب شوند.
ماده ۳۹۱: تهویه به روش طبیعی در معادن زغال سنگ، معادن گازدار و معادن گرد زغال دار ممنوع است.
ماده ۳۹۲: مسئولان اندازهگیری گاز موظف هستند قبل از شروع هر نوبت کاری در محل کار حاضر شده و کارگاهها و محلهای مشکوک را بازدید نموده و درصد گاز زغال را به وسیله دستگاه گازسنج اندازهگیری نمایند.
ماده ۳۹۳: محلها و فواصل زمانی اندازهگیری توسط سرپرست معدن تعیین میشود. در هر حال حداقل تعداد دفعات اندازهگیری گاز در محلهای فاقد گازسنج خودکار ثابت باید به قرار ذیل باشد:
الف) هوای برگشتی از هر جبهه کار فعال، در معادن طبقه ۱ و ۲ دوبار در هر نوبت کاری و در معادن طبقه ۳ و ۴ و معادن خطرناک از نظر پرتاب ناگهانی، سه بار در هر نوبت کاری.
ب) هوای برگشتی از هر جبهه کار غیرفعال، جایگاه ماشینآلات (مثل وینچ و غیره) و هوای خروجی معدن یک بار در روز.
ماده ۳۹۴: علاوه بر اندازهگیریهای منظم جاری، تمام کارکنان نظارت فنی (مسئولین ایمنی، مهندسین و تکنسینها) باید ضمن تجهیز به وسایل گازسنجی و گذراندن دوره آموزشی مربوطه، موظف هستند تا هنگام بازدید از جبهه کارها، درصد گاز را اندازهگیری نمایند.
ماده ۳۹۵: درصد گاز تا فاصله حداقل ۲۰ متری دستگاههای الکتریکی باید بعد از هر توقف بادبزن و پس از رفع اشکال در امر تهویه و عادی شدن آن اندازهگیری شود و در صورت مجاز بودن مجدداً راهاندازی شوند.
ماده ۳۹۶: اگر درصد گاز در محلی بیش از حد مجاز باشد باید بلافاصله جریان برق قطع، کار تعطیل و کارگران را از محل خارج کرد. شروع مجدد کار پس از انجام تهویه کافی و رسیدن درصد گاز به حد مجاز امکان پذیر است.
ماده ۳۹۷: انجام هر نوع عملی که ایجاد جرقه یا شعله نماید در معادن دارای گاز زغال یا گرد زغال ممنوع است و کلیه تجهیزات و دستگاهها باید ضد جرقه باشند.
ماده ۳۹۸: قسمتهایی که بهرهبرداری آنها به پایان رسیده یا موقتاً تعطیل شده و یا مورد استفاده قرار نمیگیرند باید مانند سایر قسمتها به خوبی تهویه شوند و یا به وسیله مصالح مناسب به طور نفوذ ناپذیر کاملاً مسدود گردند.
ماده ۳۹۹: در معادن گازدار چنانچه رساندن درصد گاز به حد مجاز با دستگاههای تهویه دشوار باشد باید قبل از استخراج، عمل گاززدایی (دگازاژ) از لایه مورد نظر و لایههای مجاور بعمل آید.
ماده ۴۰۰: در مناطقی که خطر مواجه با حفره های گاز یا انفجار سنگ وجود دارد باید با حفر چال های بلند در جهت پیشروی از وجود حفره های احتمالی آگاه شد و اقدامات ایمنی برای بر طرف کردن خطر تصاعد آنی و انفجار سنگ انجام گیرد.
ماده ۴۰۱: در معادنی که احتمال خودسوزی دارند باید حداقل یک بار در هر نوبت کاری درصد دی اکسید کربن در جبهه کارها اندازهگیری شوند.
ماده ۴۰۲: زغال سنگهایی که هنگام استخراج گرد تولید مینمایند، باید به اندازه کافی با آب مرطوب شوند و هنگام استخراج و در محلهای بارگیری به واگن نیز باید به آنها آب پاشیده شود.
ماده ۴۰۳: در جبهه کارها و مناطقی که در آنها خطر انفجار گرد زغال وجود دارد باید به طور مرتب گرد زغال موجود روی سقف و زمین و دیوارها و وسایل نگهداری را جمعآوری و خارج نمود و به منظور پیشگیری از بروز انفجار باید همواره مقدار مواد سوختنی در گرد و خاک انباشته را با پاشیدن آهک یا خاک نرم و پودر سنگ یا مواد دیگر در حد کمتر از ۳۰ درصد حجمی نگه داشت.
ماده ۴۰۴: در معادنی که در آنها خاک پاشی برای خنثی سازی گرد زغال معمول است باید نام محل و تاریخ خاک پاشی و نمونهبرداری از مخلوط خاک و گرد زغال موجود در محل و همچنین نتایج آزمایشهای مربوط به قابلیت اشتعال نمونه گرفته شده، در دفتر مخصوصی ثبت شود.
ماده ۴۰۵: چنانچه میزان مواد سوختی در نمونه گرفته شده از ۳۰ درصد حجمی تجاوز نماید باید بلافاصله با خاک -پاشی مجدد درصد آن پایین آورده شود.